Giải pháp “xanh hóa” nông nghiệp Việt Nam trong xuất khẩu: Hướng đi tất yếu cho phát triển bền vững

Trước những yêu cầu ngày càng khắt khe từ thị trường quốc tế, đặc biệt là châu Âu, việc “xanh hóa” chuỗi giá trị nông nghiệp không còn là xu hướng mà đã trở thành chìa khóa giúp Việt Nam nâng cao sức cạnh tranh hàng hóa, đảm bảo tăng trưởng bền vững trong lĩnh vực xuất khẩu nông sản.

Áp lực phải “xanh hóa” và thách thức cần vượt qua

Trong khuôn khổ Diễn đàn Logistics và quản lý chuỗi cung ứng được tổ chức bởi Đại học RMIT Việt Nam, các chuyên gia nhấn mạnh rằng ngành nông nghiệp đang chịu nhiều áp lực nhằm thích nghi với hàng loạt tiêu chuẩn bền vững mới của thị trường toàn cầu. Điều này không chỉ đòi hỏi thay đổi quy trình sản xuất mà còn cần sự cải thiện trong cả cách tiếp cận thị trường và vận hành chuỗi cung ứng.

Năm 2022, xuất khẩu nông lâm thủy sản của Việt Nam đã đạt mức kỷ lục hơn 53 tỷ USD. Tuy nhiên, vẫn còn những tồn tại đáng chú ý. Tiến sĩ Nguyễn Mạnh Hùng – Chủ nhiệm bộ môn Quản lý Chuỗi cung ứng và Logistics tại Đại học RMIT Việt Nam – cho biết nhiều doanh nghiệp trong nước đã bỏ lỡ cơ hội vì chưa kịp thực hiện các cam kết phát triển bền vững. Minh chứng rõ ràng là tại thị trường EU, rau quả Việt Nam chỉ chiếm 0,18% tổng giá trị nhập khẩu – con số khiêm tốn phản ánh rõ ràng những rào cản về tiêu chuẩn xanh còn tồn tại.

Hợp lực từ các bên để thúc đẩy tiến trình xanh hóa

Nhìn nhận cơ hội từ chính thách thức, các chuyên gia tại diễn đàn đã chia sẻ nhiều giải pháp và thông tin tích cực từ các chương trình hỗ trợ người sản xuất và doanh nghiệp nông nghiệp tiếp cận tiêu chuẩn môi trường quốc tế.

Bà Nguyễn Thị Thanh An – Trưởng đại diện Trung tâm Nghiên cứu Nông nghiệp Quốc tế Australia (ACIAR) tại Việt Nam – cho biết, từ thực tế đào tạo nông dân trồng rau tại Mộc Châu để đạt chứng nhận VietGAP, có thể khẳng định rằng định hướng đến các kênh phân phối cao cấp như chuỗi siêu thị ở Hà Nội đã thúc đẩy thay đổi hành vi sản xuất theo hướng bền vững. Các hộ tham gia dự án đã gia tăng thu nhập gấp 5 lần nhờ đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt.

Quan trọng hơn, bà nhấn mạnh rằng thành công không thể đến nếu thiếu tính liên kết giữa nông dân, chính quyền địa phương, doanh nghiệp, tổ chức nghiên cứu và các đối tác phát triển. Chính sự đồng lòng và chia sẻ tầm nhìn chung đã tạo ra giá trị lan tỏa trong toàn chuỗi cung ứng.

Chứng nhận quốc tế – Bước đệm nâng cao giá trị nông sản

Ông Nguyễn Việt Dũng – Giám đốc điều hành Bureau Veritas Việt Nam – nhận định, việc đạt các chứng nhận quốc tế không chỉ gia tăng cơ hội cạnh tranh mà còn tạo điều kiện để doanh nghiệp tiếp cận, học hỏi từ những đối tác trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Đơn cử như trang trại của Vinamilk tại Nghệ An, thông qua dự án Trung hòa Carbon, đã trở thành mô hình đầu tiên tại Việt Nam đạt chuẩn PAS 2060 – chứng nhận trung hòa carbon.

Điều này không chỉ giúp tăng uy tín thương hiệu mà còn đặt nền móng cho việc mở rộng xuất khẩu vào các thị trường có yêu cầu cao về môi trường như Mỹ, EU, Nhật Bản… Các doanh nghiệp đóng vai trò dẫn dắt chuỗi cung ứng giờ đây trở thành nhân tố chủ lực giúp nông dân và nhà chế biến nội địa thích ứng thực hành sản xuất xanh một cách hiệu quả.

Xanh hóa là chiến lược cạnh tranh dài hạn

Nghiên cứu do nhóm chuyên gia RMIT phối hợp với học giả từ Anh và Ireland thực hiện trên 437 nhà sản xuất tại 7 quốc gia đã chỉ ra rằng, nỗ lực tuân thủ tiêu chuẩn môi trường mở ra hướng phát triển bền vững, đồng thời giúp doanh nghiệp kiểm soát tốt hơn chất lượng, nâng cao năng lực cạnh tranh trong dài hạn.

TS. Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh: “Trong bối cảnh mọi doanh nghiệp cạnh tranh về chi phí và chất lượng, thì xanh hóa quy trình sản xuất có thể trở thành yếu tố tạo ra sự khác biệt trên thị trường. Tuân thủ tiêu chuẩn môi trường không còn là việc nên làm, mà là điều bắt buộc trong tiến trình phát triển kinh tế tuần hoàn hiện nay.”

Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để tái cấu trúc mô hình xuất khẩu nông sản. Với sự phối hợp giữa các cấp, ngành, doanh nghiệp và cộng đồng nông dân, quá trình chuyển đổi xanh sẽ không chỉ giúp tăng trưởng bền vững mà còn gây dựng hình ảnh mới – hiện đại, minh bạch và thân thiện môi trường – cho nền nông nghiệp Việt trên trường quốc tế.